وقتی جنگ تمام می‌شود، خیلی چیزها تمام نمی‌شود. ترس‌ها، خسارت‌ها، ناامیدی‌ها و حتی شوک روانی هنوز در دل خیلی از ما زنده‌اند. شاید آتش‌بس اعلام شده باشد، اما درون ما هنوز میدان جنگی روشن است.
من، محمدجواد راشدی، در این مقاله می‌خواهم همراهت شوم تا با هم به این سؤال اساسی جواب بدهیم: بعد از جنگ چه کنیم؟
این نوشته ادامه‌ی اپیزود یازدهم پادکست رفتار است. اگر ترجیح می‌دهی نسخه شنیداری را گوش کنی، می‌توانی همین حالا اپیزود کامل را در سایت من بشنوی یا در کست‌باکس دنبال کنی.
اما اگر مثل من اهل خواندن هستی، این مقاله برای توست: یک راهنمای شخصی، صمیمی و کاربردی برای روزهای سخت پس از جنگ.
فهرست
چرا استعاره ققنوس؟
(ویدیوی بالا از یوتیوب است!)
ققنوس یا فونیکس موجودی افسانه‌ای است که در آتش می‌میرد و دوباره از خاکستر خودش زاده می‌شود. چه استعاره‌ای زیباتر از این برای مردمی که از دل آتش جنگ بیرون آمده‌اند؟
ما هم مثل ققنوس نیاز داریم سه مرحله را طی کنیم:
- بقا: دوباره روی پا بایستیم.
- مدیریت سرمایه: شعله‌ای تازه برای زندگی روشن کنیم.
- تبدیل تهدید به فرصت: از خاکستر بحران، پرواز تازه‌ای آغاز کنیم.
این سه گام ستون اصلی این مقاله‌اند. اما قبل از ورود به آنها، لازم است یک چیز مهم را یادآوری کنم: اگر عزیزی را از دست داده‌ای یا زخمی از جنگ داری، می‌دانم هیچ کلمه‌ای جای التیام زخم تو را نمی‌گیرد. این نوشته فقط برای کمک‌های کوچک است، نه ادعای درمان تمام دردها.
گام اول: بقا – دوباره ایستادن پس از سقوط
واقع‌بین باشیم، نه خوش‌بین کورکورانه
خیلی‌ها بعد از جنگ در ذهن‌شان مدام می‌گویند: «نباید این‌طور می‌شد، نباید آب قطع شود، نباید برق برود…». درست است؛ نباید. اما واقعیت این است که شده. اولین قدم بقا یعنی دیدن واقعیت همان‌طور که هست، نه همان‌طور که آرزو می‌کنیم باشد.
انکار بحران مثل فروبردن سر در برف است. کسی که واقعیت را انکار می‌کند، هیچ تصمیم درستی هم نمی‌تواند بگیرد. پس بقا یعنی اول بحران را بشناسیم و آن را به‌عنوان بخشی از زندگی بپذیریم.
مراقب طرز فکر قربانی باشیم
یکی از بزرگ‌ترین دام‌ها در روزهای پس از جنگ، طرز تفکر قربانی است. اینکه مدام بگوییم: «این جنگ تقصیر ما نبود، این تصمیم‌ها دست ما نبود». درست است، خیلی چیزها تحمیلی است، اما اگر خودمان را قربانی بدانیم، فلج می‌شویم.
طرز فکر قربانی مثل سمی است که کم‌کم ما را از درون می‌کشد. تنها راه مقابله این است که روی دایره کنترل تمرکز کنیم: کارهایی که واقعا دست ماست. شاید این دایره کوچک باشد، اما همین دایره کوچک می‌تواند زندگی‌مان را تغییر دهد.
سریع تصمیم بگیر، اجایل باش
در روزهای بحران، بهترین تصمیم همیشه دقیق‌ترین تصمیم نیست؛ بهترین تصمیم سریع‌ترین تصمیم است.
من در همان روزهای اول جنگ وقتی مجبور شدم تهران را ترک کنم و به شهرستان بروم، سریعا روی کارهای در دسترسم متمرکز شدم: تکمیل خانه نیمه‌کاره پدری، شروع ساخت یک CRM شخصی برای کارم، و پیگیری پروژه‌هایی که در توانم بود.
اگر منتظر می‌ماندم تا اوضاع روشن‌تر شود، هیچ‌چیز جلو نمی‌رفت. سرعت عمل باعث شد حس کنم هنوز روی زندگی‌ام کنترل دارم. این همان فلسفه اجایل بودن است: تصمیم سریع، اقدام سریع، نتیجه سریع.
گام دوم: مدیریت سرمایه – روشن کردن شعله زندگی
بقا یعنی دوباره ایستادن. اما کافی نیست. باید یاد بگیریم شعله تازه‌ای روشن کنیم. اینجا مدیریت سرمایه وارد صحنه می‌شود.
سرمایه فقط پول نیست
خیلی‌ها فکر می‌کنند تنها سرمایه‌شان پول است. اما در روزهای پس از جنگ، من فهمیدم چهار نوع سرمایه داریم:
- سلامتی
- زمان
- سرمایه شناختی (ذهن و افکار سالم)
- دارایی‌های مالی
اگر ذهنم را از دست بدهم، حتی اگر پول داشته باشم، نمی‌توانم از جایم بلند شوم. اگر سلامتی نباشد، پول هیچ ارزشی ندارد. پس مدیریت سرمایه یعنی همه این چهار ستون را با هم ببینیم.
تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذاریم
یک اصل ساده اما حیاتی: تقسیم سبد دارایی.
- مقداری طلا
- مقداری ارز (دلار یا یورو)
- کمی ارز دیجیتال امن (مثل تتر)
- اگر توان مالی داریم، زمین یا ملک در شهرهای مختلف
این تقسیم ریسک باعث می‌شود در صورت بحران، همه دارایی‌مان یکجا نابود نشود.
اما تقسیم سرمایه فقط مالی نیست. حتی مهارت‌ها و شغل‌هایمان هم باید متنوع باشد. اگر شغل‌مان از دست رفت، باید منبع درآمد دیگری داشته باشیم. این همان چیزی است که خیلی از ما در دوران کرونا یا جنگ فهمیدیم: کسب‌وکار آنلاین مقاوم‌تر از شغل صرفا حضوری است.
ریسک را دست‌بالا ببینیم
در کشوری مثل ایران و منطقه‌ای مثل خاورمیانه، بحران همیشه پشت در است. اگر ریسک‌ها را خیلی کم ببینیم، غافلگیر می‌شویم.
اور استیمیت کردن ریسک یعنی اینکه ریسک‌ها را دست‌بالا در نظر بگیریم. مثل کوهنوردی که حتی وقتی هوا صاف است، بارانی با خودش می‌برد. این نگاه باعث می‌شود آماده‌تر باشیم و کمتر ضربه بخوریم.
گام سوم: تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم
این شاید سخت‌ترین بخش ماجرا باشد. اما اگر بتوانیم، درست همین‌جا ققنوس بال‌هایش را باز می‌کند.
فرصت را در دل بحران ببینیم
در اوج جنگ، وقتی خیلی‌ها ناامید شده بودند، من پروژه‌های عقب‌افتاده‌ام را جلو بردم. خانه نیمه‌کاره را ساختیم. یک سیستم CRM نوشتم که ارزشش به اندازه ده‌ها میلیون تومان بود. این پروژه‌ها شاید بزرگ به نظر نرسند، اما برای من نشانه‌ای بودند از اینکه می‌توان فرصت ساخت، حتی از دل خاکستر.
مهاجرت یا گسترش افق‌ها
خیلی از ما در این روزها به مهاجرت فکر کردیم. شاید نشود همه مهاجرت کنند، اما همین فکر می‌تواند به ما تلنگر بزند که افق‌مان را گسترش دهیم: درآمد دلاری، همکاری بین‌المللی، یا حتی یادگیری زبان.
من خودم با تقویت زبان انگلیسی و استفاده از هوش مصنوعی توانستم پروژه‌ای را که شرکت‌ها ۱۰۰ میلیون قیمت‌گذاری کرده بودند، در دو هفته انجام بدهم. اگر زبان نمی‌دانستم، این فرصت را هرگز نمی‌دیدم.
زبان‌آموزی؛ کلید فرصت‌های جهانی
بی‌اغراق می‌گویم: یادگیری زبان انگلیسی شاید بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری زندگی تو باشد. اگر دنبال مهاجرتی، اگر می‌خواهی درآمد دلاری داشته باشی، یا حتی فقط می‌خواهی دنیا را بهتر بفهمی، زبان لازمه‌اش است.
من همین مسیر را در کانال یوتیوبم آموزش می‌دهم: یادگیری زبان با فقط چند دقیقه در روز. می‌توانی اینجا ببینی.
جمع‌بندی: آماده بحران بعدی باشیم
بیاییم صادق باشیم: این آخرین بحران زندگی ما نیست. شاید دوباره جنگی در کار نباشد، اما بحران‌های دیگری سراغ‌مان می‌آیند: بیماری، ورشکستگی، تغییر قوانین ناگهانی، بلایای طبیعی.
سه گام ققنوس را یادمان باشد:
- بقا: واقع‌بینی + دوری از طرز فکر قربانی + تصمیم سریع.
- مدیریت سرمایه: شناخت چهار نوع سرمایه + تقسیم دارایی‌ها + دست‌بالا دیدن ریسک.
- تبدیل تهدید به فرصت: دیدن فرصت‌های پنهان، یادگیری زبان، ایجاد درآمد جدید، رشد شخصی.
هر کجا تهدیدی باشد، بدان که همان‌قدر هم فرصت هست. رقیبان تو هم همین تهدیدها را می‌بینند. اگر تو بتوانی فرصت را ببینی، یک گام جلوتر از همه خواهی بود.
پادکست و ویدیوهای تکمیلی
اگر می‌خواهی جزئیات بیشتری درباره مدیریت سرمایه، تصمیم‌گیری سریع و تجربه‌های شخصی‌ام در روزهای پس از جنگ بشنوی، همین حالا به اپیزود یازدهم پادکست رفتار گوش بده:
و اگر می‌خواهی نکات تصویری و آموزش‌های بیشتر (از جمله یادگیری زبان انگلیسی در چند دقیقه در روز) را ببینی، کانال یوتیوب من منتظر توست.
✍️ سخن آخر: ققنوس از خاکسترش بلند می‌شود، نه با جادو، بلکه با اراده. ما هم همین‌طور.
