اپیزود چهارم: چگونه با آمار دروغ بگوییم؟ تفکر آماری

خلاصه کل این اپیزود در یک خط! صبح تا شب با اطلاعات و آمار داریم بمباران میشیم و اگر تفکر آماری بلد نباشیم، بسیار بسیار فریب آمار رو میخوریم! مثلا چطور؟

تحقیقات علمی و درست مشخص کرده افرادی که بیشتر بستنی میخورن، بیشتر دچار سرطان پوست شدن!!

خب؟

چی برداشت کردین؟ احتمالا بستنی منجر به سرطان پوست شده! درحالیکه اینطور نیست. علت چیز دیگه ای هست و آمار هم درسته. علتش چیه؟ بیاید تا بهتون بگم!

چرا رفتیم سراغ تفکر آماری؟ چرا مهمه؟

خیلی وقت ها افراد وقتی میخوان بگن ته یک ماجرا رو در بیارن میگن آمارشو بگیر! درحالیکه نمیدونن آمار یا تفکر آماری چیه. خب مشکلی هم نداره. ولی مشکل کجاست؟

مشکل اینجاست که من متخصصین زیادی دیدم، با مدارک ارشد و دکتری و… که تفکر آماری رو بلد نیستن!

یعنی آمار و تحقیقات و پژوهش رو در دانشگاه بلدن. ولی در زندگی روزمره بلد نیستن ازش استفاده کنن!

همچنین زمانیکه این مبحث رو یاد گرفتم میگفتم عهههه چه قشنگ! عهههه این چه باحاله راست میگه!!

و از اون طرف هم دیدم 87.3% از آمار هایی که در اخبار و اینستاگرام منتشر میشه دروغه. گفتم پس حتما باید این اپیزود رو ضبط کنم که مکمل بخش های دیگه ی پادکست بشه. راستی همین عدد 87.3% هم دروغ بود! یه تکنیک از آمار اینه که اعداد دقیق و با جزئیات بگین افراد بیشتر باور میکنن!

• متقاعدکنندگی

دیدید چی شد؟ یه مثال دروغ همین بالا زدم که ببینید از آمار چقدر استفاده میشه برای متقاعد کردن افراد در کمپین های سیاسی، تبلیغاتی و کسب و کارها.

حالا ما نمیخوایم بگیم از این تکنیک ها استفاده کنید برای متقاعد کردن یا فریب دادن افراد!

میخوایم یاد بگیریم چطور کمتر فریب بخوریم.

• استفاده در کسب و کار

احتمالا شما یا شاغل هستین یا در آینده میخواین شغلی داشته باشین، یا حتی اگه خانه دار هستین نزدیکترین فرد به شما شاغل هست!

در یک کسب و کار یکی از مهمترین مسائل، آمار هست. حتی شما یک پیج اینستاگرامی بخواید بزنید، داخلش محتوا بذارید و… یک بخش مهم آمار هست. ببینید تبلیغاتی که انجام میدین یا فروشی که دارین رو کاملا با آمار می سنجید.

حالا فکر کنید با آماری دارید میسنجید که مباحث پایه ای اون رو هم بلد نباشید! چه شود…

یعنی خیلی وقت ها دلیل شکست یک کسب و کار عدم تحلیل درست آمار هست.

 

به درد من میخوره؟ من کارم ربطی به آمار نداره!

اتفاقا این اپیزود رو برای شما ساختم! کسی که آمار بلده و کارش این هست که خب بلده دیگه! نیاز به یه اپیزود نداره چون کل کار و تحصیلش درگیر آمار و تفکر آماری هست.

اگرچه به اون متخصصین هم پیشنهاد میکنم اپیزود رو بشنون.

پس خیالتون راحت، علاوه بر اینکه به درد میخوره، شنیدنش ضروریه!

حوصله سر بر نیست؟ آخه درس آمار در مدرسه و دانشگاه خیلی حوصله سر بر بود!

تمام اپیزود رو سعی کردیم با مثال های جذاب جلو ببریم که حوصله سر بر نباشه. اگرچه تایم این قسمت کمی طولانی شد ولی یکپارچگی محتوا از بین میرفت اگه نمی گفتیم.

اگه دیدین زمانش طولانیه یا ممکنه خسته تون کنه پیشنهاد میکنم روی 2x بشنوید! یعنی سرعت پخش رو دو برابر کنید. اینطوری کل اپیزود نیم ساعته تموم میشه!

مشکل دیگه ای که درس آمار در مدرسه و دانشگاه داره اینه که سریع میرن سراغ فرمول ها! اینجا که ما از فرمول و عدد رقم خیلی چیزی نگفتیم.

مشکل بعدی اینه که یه شخصی که حتی ارشد و دکتری هم درس خونده، آمار بلده و در دانشگاه هم کارهای تحقیقاتی کرده، تفکر آماری رو بلد نیست!!

پس شما با شنیدن این قسمت میتونید خیلی چیزها یاد بگیرین. بدون خستگی 🙂

تفکر آماری چیست؟

تفکر آماری به معنی استفاده از اصول و مبانی آمار هست علی الخصوص در زمان مواجه با آمار در زندگی روزمره.

بار اینکه این مبحث رو ما بهتر معرفی کنیم، از 3 کتاب استفاده کردیم!

واقعا از 3 تا کتاب برای همین یک اپیزود استفاده کردین؟!

بله از 3 کتاب به شرح زیر:

1) کتاب اصلی با عنوان چگونه با آمار دروغ بگوییم؟ نویسنده دارل هاف سال 1954 ترجمه حسین راهداری

2) کتاب The Data Detective یا کارآگاه داده نویسنده تیم هارفورد سال 2021 که متاسفانه هنوز ترجمه نشده!

3) کتاب The Art of Statistics یا هنر آمار نویسنده دیوید اشپیگل هالتر سال 2019 که متاسفانه هنوز ترجمه فارسی نشده!

چی گفتین در این اپیزود؟

یک سری موارد رو کامل شرح دادیم که اینجا بازشون نمیکنم پیشنهاد میکنم اپیزود رو بشنوید. فقط تیترهاش رو مینویسم:

• انواع روابط همبستگی که شامل:

1. تصادف محض
2. رابطه معکوس
3. نتیجه ی یک عامل پنهان

• روابط علت و معلولی
• خطای میانگین

که شامل 3 نوع میانگین میشه:

1. میانگین حسابی
2. میانه
3. مد

این که شد همون داستان مدرسه و دانشگاه؟!!!

نه اینقدر هم خشک توضیحشون ندادم! با مثالهای کاربردی هر کدوم توضیح داده شده.

• احتمالات: واقعااا بخش بزرگی از تمام زندگی ما رو احتمالات تشکیل میده. دوست دارم یک اپیزود جدا براش بذارم و مفصل توضیحش بدم! واقعا از وقتی نگاهم به زندگی از زاویه احتمالات شد خیلی زندگیم تغییر کرد.

 

• مغالطه ی قمارباز: که توضیحش رو در ادامه میارم.

مغالطه قمارباز: تله ای در ذهنمون!

تا حالا شده یه سکه رو چند بار پشت سر هم بندازی و همش یه طرف بیاد؟ یا مثلا تو یه بازی شانس، یه اتفاق خیلی بعید چند بار پشت سر هم رخ بده؟

تو اینجور مواقع ممکنه فکر کنی که دفعه بعد حتما باید یه اتفاق دیگه بیفته، مثلا اگه چند بار پشت سر هم شیر اومده، دفعه بعد حتما خط میاد.

اما این یه جور مغالطه به اسم “مغالطه قمارباز یا Gambler’s fallacy bias” هست. تو این مغالطه، ما ناخودآگاه فکر می‌کنیم که اتفاقات قبلی روی اتفاقات بعدی تاثیر می‌ذارن، در حالی که اینطور نیست.

یعنی چی اینطور نیست؟

یعنی هرچندبار شما شیر بیاری روی سکه انداختن بعدیت تاثیر نمیذاره و شانسش رو بیشتر نمیکنه که خط بیاد!

چندتا مثال از مغالطه قمارباز:

• توپ رولت: تو مثال بالا، در بازی رولت، توپ 26 بار پشت سر هم روی سیاه افتاد! (بازیشو براتون کامل تعریف کردم در اپیزود) خیلی‌ها فکر می‌کردن که دفعه بعد حتما باید قرمز بیاد، اما اینطور نبود. هر بار چرخش توپ یه اتفاق مستقل بود و شانس سیاه و قرمز 50/50 باقی می‌موند.
• جنسیت بچه‌ها: کسی که 5 تا دختر داره، ممکنه فکر کنه که بچه بعدی حتما پسر میشه. اما جنسیت هر بچه مستقل از جنسیت بچه‌های قبلی هست.
• مصاحبه‌های شغلی: اگه 6 بار تو مصاحبه شغلی رد شدی، اینطور نیست که دفعه بعد حتما قبول بشی. شانس قبولی تو هر مصاحبه به عملکرد خودت تو اون مصاحبه و بقیه شرایط بستگی داره.

چطور با مغالطه قمارباز مقابله کنیم؟

1. اولین قدم اینه که بفهمیم این مغالطه چیه.
2. بعدش باید به جای باورهای غریزی، به شواهد و آمار واقعی توجه کنیم.
3. در نهایت، باید با در نظر گرفتن همه شرایط، یه جور عقلانی در مورد احتمال وقوع یه اتفاق قضاوت کنیم.

مغالطه قمارباز می‌تونه ما رو به تصمیمات اشتباه و گاه پرهزینه بکشونه. با آگاهی از این مغالطه و تفکر عقلانی، می‌تونیم از این تله ذهنی رها بشیم.

نکته:

این مغالطه به این معنی نیست که تو اتفاقات تصادفی هیچ الگویی وجود نداره.

گاهی اوقات ممکنه الگوهایی وجود داشته باشه، ولی این الگوها همیشه قابل پیش‌بینی نیستن.

و حالا چه مواردی رو در پادکست نگفتیم؟

موارد بسیار زیادی هنوز عنوان نشده! مثالش:

• خطا در تعریف
• خطا در نحوه تفسیر اطلاعات
• خطا در مصاحبه
• تغییر اطلاعات توسط محققان
• مشکل تکرارپذیری در علوم اجتماعی
• خطا در نمونه گیری
• در نظر نگرفتن زمینه یا Context
• و…

البته، مکمل این پادکست، قسمت بعدی یعنی تفکر علمی هست. اصلا از دستش ندین! یک سلسله اپیزود کامل از تفکر علمی براتون آماده کردم.

اگه دوست دارین بیشتر در رابطه با این موضوع بشنوید و یاد بگیرید برام پیام بذارید بیشتر ازش بگم!